Αποκλήρωση κληρονόμου

                           Γράφουν οι Γεώργιος  Αθανασιάδης  

Δικηγόρος  -   Αρθρογράφος

Νικόλαος   Τσερπάνης - Δικηγόρος

Τηλ:  00302102758568

0061292613144  -  61411224189

ΑΠΟΚΛΗΡΩΣΗ  ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ

Πολλές φορές συμβαίνουν στη ζωή, διάφορα γεγονότα σκληρά μεταξύ των συγγενών και μέσα στην ίδια τη στενή οικογένεια. Τότε εάν έχουμε περιουσία, αποφασίζουμε σε αυτούς οι οποίοι μας πίκραναν, μας στεναχώρησαν βλάπτοντας μας, να μην αφήσουμε κληρονομιά μετά το θάνατό μας, διότι αυτό δεν είναι σωστό, ηθικό και τίμιο.

Τότε τίθεται το ερώτημα, πως μπορεί να συμβεί αυτό ; Περιλαμβάνεται αυτό στις προβλέψεις του νόμου; Ισχύει για όλη την περιουσία και για τη λεγόμενη νόμιμη μοίρα; Τι γίνεται στην περίπτωση κατά την οποία έχουμε συγχωρήσει παράπτωμα του συγγενούς μας, μελλοντικού μας κληρονόμου; Πως προστατεύεται ο κατάχρεος και άσωτος συγγενής; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε με λίγα λόγια.

      1. Έννοια : Ο διαθέτης μπορεί να αποκλείσει από την εξ αδιαθέτου διαδοχή ( αυτήν που επέρχεται κατά τάξη, ρίζες, τη σειρά δηλαδή κληρονόμων που ισχύει και έρχεται όταν δεν υπάρχει διαθήκη ), ορισμένο συγγενή του ή το σύζυγο, είτε για ολόκληρη την εξ αδιαθέτου μερίδα, είτε για μέρος μόνο αυτής και χωρίς να αφήσει κάποιον άλλον κληρονόμο του και αυτό γίνεται με τη διαθήκη του είτε ρητά, είτε σιωπηρά και μάλιστα υπό αίρεση ή προθεσμία αναβλητική ή διαλυτική. Αυτό το ίδιο παραπάνω γίνεται και όταν αφήσουμε απλώς άλλους κληρονόμους. Αυτή είναι σύμφωνα με το νόμο ( άρθρο 1713 του Αστικού Κώδικα ) η αποκλήρωση σε ευρεία έννοια. Το αποτέλεσμα αυτού του αποκλεισμού είναι ότι ο αποκλεισμένος θεωρείται σα να μην υπήρχε κατά το θάνατο του διαθέτη, τόσο κατά την αρχική του μερίδα, όσο και αυτή που τυχόν προσαυξάνεται μετά, λόγω της εκπτώσεως τυχόν κάποιου συγκληρονόμου.  Αυτός όμως ο αποκλεισμός από την εξ αδιαθέτου, ως ερμηνεύεται ανωτέρω διαδοχή, δεν στερεί τον αποκλεισθέντα, από τη νόμιμη μοίρα αυτού, εάν είναι νόμιμος μεριδούχος. Με λίγα λόγια δεν περιλαμβάνει η εν ευρεία έννοια αποκλήρωση και την αποκλήρωση σε στενή έννοια. ΔΙΟΤΙ γι΄ αυτήν απαιτούνται να συντρέχουν ειδικοί λόγοι οι οποίοι αναγνωρίζονται στο νόμο και οι οποίοι πρέπει να μνημονεύονται στη διαθήκη ( άρθρα 1839-1843 του Αστικού Κώδικα ).

2. Αποκλήρωση από τη νόμιμη μοίρα ( αποκλήρωση σε στενή έννοια ). Για να είναι ισχυρή αυτή σύμφωνα με το νόμο πρέπει : α) Να γίνει με τον τύπο της διαθήκης, β) Κατά το χρόνο συντάξεως της διαθήκης να υπάρχει λόγος αποκληρώσεως από τους αναφερόμενους στο νόμο, γ) ο λόγος αυτός να αναφέρεται στη διαθήκη. Επειδή όλοι ξέρουμε τι είναι διαθήκη, ερχόμαστε κατευθείαν στους ( νόμιμους ) λόγους αποκληρώσεως.

3. Λόγοι αποκληρώσεως : Αυτοί απαριθμούνται περιοριστικά στο νόμο, διακρίνονται σε λόγους υπέρ του ανιόντος, σε λόγους υπέρ του τέκνου και σε λόγους υπέρ του συζύγου. Αρχίζω από τους τελευταίους.  Οι λόγοι εξ αιτίας των οποίων ο σύζυγος δικαιούται σε αποκλήρωση του άλλου συζύγου, είναι τα παραπτώματα αυτού, τα οποία στηρίζουν αγωγή διαζυγίου, δηλαδή οι παλαιοί υπαίτιοι λόγοι διαζυγίου των άρθρων 1439 έως 1442 του Αστικού Κώδικα ( όπως τροποποιήθηκαν ).

Κατά την έννοια του νόμου ( 1842 Α.Κ. ), οι τέτοιοι υπαίτιοι λόγοι διαζυγίου είναι δεκτοί ως λόγοι αποκληρώσεως του υπαιτίου, όταν : α) κατά το χρόνο της αποκληρώσεως είχε ήδη συμβεί το παράπτωμα, β) κατά το χρόνο θανάτου του διαθέτου δεν είχε επέλθει απόσβεση του δικαιώματος προς διάζευξη δια συγγνώμης ή παρελεύσεως της προθεσμίας ( 1447, 1448 Α.Κ.). Εάν ο διαθέτης ζων ακόμα είχε εγείρει εγκαίρως και την περί διαζυγίου αγωγή κατά τους όρους του άρθρου 1822, ουδείς λόγος υπάρχει περί νομίμου μοίρας, διότι στην περίπτωση αυτή ο σύζυγος, καθώς στερείται του εξ αδιαθέτου κληρονομικού δικαιώματος, δεν έχει ούτε δικαίωμα νόμιμης μοίρας.

Ας έρθουμε τώρα στους λόγους αποκληρώσεως υπέρ του ανιόντος,, τους λόγους δηλαδή από τους οποίους όταν συμβαίνουν, δικαιούται ο ανιών ( γονιός, παππούς κλπ., ), σε αποκλήρωση του κατιόντος ( τέκνου, εγγόνου, ανεψιού κλπ. ): α) εάν ο κατιών επιβουλεύθηκε τη ζωή του διαθέτη, του συζύγου του διαθέτη ή άλλου κατιόντος του διαθέτη, δηλαδή κάθε κατιόντος κατά την έννοια της εξ αδιαθέτου διαδοχής. Επεξηγούμε ότι : Για την επιβουλή δεν χρειάζεται να υπάρξει απόπειρα, ανάγκη εξωτερικών γεγονότων που τη συνιστούν, αρκεί και η απλή συμμετοχή του μεριδούχου στην από άλλους επιβουλή, αυτός που επιβουλεύεται τη ζωή του συζύγου του διαθέτη δεν απαιτείται και να κατάγεται από αυτόν τον σύζυγο, β) εάν ο κατιών έγινε πρόξενος σωματικών κακώσεων κατά του διαθέτου ή του συζύγου του, εκ του οποίου κατάγεται ο κατιών. Επεξηγούμε ότι : Αρκεί και μία σωματική κάκωση, χωρίς να είναι ανάγκη να φέρει σε κίνδυνο τον παθόντα, ή να είναι βαριά ή οδυνηρή γι΄ αυτόν. Ο λόγος υπάρχει όταν συντρέχουν οι όροι της σωματικής βλάβης των άρθρων 308-310 του ποινικού Κώδικα, αλλά εννοείται ότι δεν απαιτείται προηγούμενη καταδίκη ποινική. Σε τέτοια περίπτωση κατά τις περιστάσεις μπορεί να εμπίπτει και η βίαιη απώθηση του ανιόντος ή το ράπισμα κατ΄αυτού, ακόμα και αν δεν επακολούθησε νόσος εξ αυτού ή ανικανότητα προς εργασία του παθόντος. Εξαιρείται φυσικά η περίπτωση άμυνας, γ) εάν ο κατιών υπέπεσε σε κακούργημα ή βαρύ εκ προθέσεως πλημμέλημα ( κατά την τεχνική έννοια του ποινικού νόμου, χωρίς να απαιτείται και καταδίκη ) εναντίον του διαθέτη ή του συζύγου του. Επεξηγούμε ότι το ζήτημα ερμηνείας είναι νομικό, κατά τις κρατούσες ηθικοκοινωνικές απόψεις και κατά την κρίση του κρίνοντος δικαστή. Πάντως βαρύ πλημμέλημα δύναται να θεωρηθεί ότι αποτελεί η σκαιά ύβρις κατά του διαθέτου ή του συζύγου του, δ) εάν ο κατιών αθέτησε κακόβουλα τη νόμιμη υποχρέωσή του προς διατροφή του διαθέτου ( ΑΚ 1476 ), η οποία περιλαμβάνει και τα απαιτούμενα νοσήλια της νόσου του διαθέτου. Επεξηγούμε ότι η αθέτηση δεν είναι ανάγκη να εξακολουθήσει μέχρι το θάνατο του ανιόντος, ε) Όταν ο κατιών διάγει βίο άτιμο ή ανήθικο ( κατά τις κοινωνικο ηθικές αντιλήψεις, άρα έννοια νομική, δηλαδή κρίνει εξατομικευμένα ο δικαστής ) εναντίον της θελήσεως του διαθέτου. Επεξηγούμε ότι άτιμος ή ανήθικος διαβίωσις υπάρχει όταν ως εκ του επαγγέλματος ή του εν γένει βίου ή της εξακολουθητικής συμπεριφοράς προσάπτει κατά τις κρατούσες αντιλήψεις ατιμωτικό όνειδος στην οικογενειακή του τάξη ή αξιοπρέπεια, παράδειγμα : απιστία γάμου παρατεταμένη, εγκληματική διαβίωση, συμμετοχή σε σπείρα κακοποιών, ή συναναστροφή με τέτοια, διαβίωση σε αεργία, καθ΄έξη χαρτοπαιξία ή οινοφλυγία ή έκλυτο βίο, προαγωγία, αλήτικη ζωή.  Δεν υπάγονται εδώ ο άσωτος βίος ή τα αλόγιστα χρέη, ούτε η σύναψη γάμου άνευ συναινέσεως γονέως όταν απαιτείται, ούτε όταν άμεσα ή έμμεσα συναινεί ο διαθέτης, όπως και όταν ο κατιών έχει αποστεί οριστικώς του άτιμου κλπ., βίου κατά το θάνατο του διαθέτου. Θα συνεχίσουμε σε άλλο τεύχος.

Ορολογία, Διαθέτης : αυτός που δίνει, ο κληρονομούμενος με διαθήκη. Βιβλιογραφία : Γ. Α. Μπαλής, κληρονομικό δίκαιο, ε΄ έκδοση, 1965 Αφοι Π. Σακκουλα.

 Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ALFA GREEK AUSTRALIAN MAGAZINE τεύχος Δεκεμβρίου 2012, www.alfamag.com.au